Προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την συνεργασία
ΕΕ-Τουρκίας
Στις 7 Μαρτίου, οι ηγέτες της ΕΕ συμφώνησαν ότι απαιτούνται τολμηρές
ενέργειες για να κλείσουν οι οδοί λαθραίας διακίνησης ανθρώπων, να εξαρθρωθεί το
επιχειρηματικό μοντέλο των λαθροδιακινητών, να προστατευθούν τα εξωτερικά σύνορα
της ΕΕ και να δοθεί τέλος στη μεταναστευτική κρίση στην Ευρώπη. Για τον σκοπό
αυτό, οι ηγέτες εξέφρασαν την ιδιαίτερη ικανοποίησή τους για τις πρόσθετες προτάσεις
που υπέβαλε η Τουρκία και συμφώνησαν να συνεργαστούν με τη χώρα αυτή με βάση έξι
αρχές.
Ανατέθηκε στον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού
Συμβουλίου να προωθήσει αυτές τις προτάσεις και να επεξεργαστεί τις λεπτομέρειες
από κοινού με την Τουρκία πριν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 18ης και 19ης
Μαρτίου.
Ο πρώτος Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής
Επιτροπής Φρανς Τίμερμανς δήλωσε σχετικά: «Όσοι θέλουν να παραμείνουν
πιστοί στις αρχές της αξιοπρέπειας, του ανθρωπισμού και της αλληλεγγύης δεν
μπορούν να είναι ικανοποιημένοι με μια κατάσταση όπου ανθρώπινα όντα, για να
φτάσουν στην Ευρώπη, παίζουν τη ζωή τους κορώνα-γράμματα, εμπιστευόμενοι
λαθροδιακινητές που εκμεταλλεύονται με κυνικό τρόπο την ανθρώπινη δυστυχία.
Πρέπει επιτέλους να εξαρθρώσουμε αυτό το μοντέλο. Οι προτάσεις που συζητήθηκαν
μεταξύ των ηγετών της ΕΕ και της Τουρκίας για επιστροφή όλων των νέων παράτυπων
μεταναστών και αιτούντων άσυλο που φθάνουν στην Ελλάδα από την Τουρκία, ως ένα
προσωρινό και έκτακτο μέτρο που θα τεθεί σε ισχύ το συντομότερο δυνατό, καθώς
και για επανεγκατάσταση Σύριων από την Τουρκία στην ΕΕ, μπορούν να εξαρθρώσουν
το επιχειρηματικό μοντέλο των λαθροδιακινητών άπαξ και δια παντός. Αυτό, όμως,
μπορεί να γίνει μόνο σύμφωνα με το διεθνές και το ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο.
Δηλαδή, η περίπτωση κάθε ατόμου που ζητεί διεθνή προστασία πρέπει να
αξιολογείται ξεχωριστά, με δικαίωμα προσφυγής, και με την εγγύηση ότι δεν θα
υπάρξει «επαναπροώθηση».
Η σημερινή ανακοίνωση αποτελεί τη συνεισφορά της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό
Συμβούλιο και καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να προωθηθούν οι έξι
βασικές αρχές, αξιοποιώντας όλο το δυναμικό της συνεργασίας ΕΕ-Τουρκίας και
τηρουμένου συγχρόνως του ευρωπαϊκού και διεθνούς δικαίου.
1. Νομικές εγγυήσεις για την
επιστροφή όλων των νέων παράτυπων μεταναστών και αιτούντων άσυλο που φθάνουν στα
ελληνικά νησιά από την Τουρκία
Η επιστροφή παράτυπων μεταναστών και αιτούντων άσυλο, των οποίων οι
αιτήσεις έχουν χαρακτηριστεί απαράδεκτες ή έχουν απορριφθεί- ουσιώδες στοιχείο
για να τερματισμό του φαινομένου να πληρώνουν οι μετανάστες τους διακινητές και
ταυτόχρονα να θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή τους - μπορεί να γίνει μόνο με την τήρηση
του ευρωπαϊκού και διεθνούς δικαίου. Οι ρυθμίσεις αυτών των επιστροφών, τόσο των
ατόμων που χρήζουν όσο και αυτών που δεν χρήζουν διεθνούς προστασίας, πρέπει να
θεωρούνται μόνο ως προσωρινά και έκτακτα μέτρα που έχουν ως στόχο τον τερματισμό
των ανθρώπινων δεινών που οφείλονται στις σημερινές σημαντικές ροές μεταξύ
Τουρκίας και Ελλάδας.
Όλες οι επιστροφές πρέπει να πραγματοποιούνται σύμφωνα με τις εγγυήσεις
για την προστασία των προσφύγων, οι οποίες προβλέπονται από το διεθνές και
ευρωπαϊκό δίκαιο. Αυτό συνεπάγεται ότι κάθε αίτηση ασύλου θα εξετάζεται
εξατομικευμένα, σύμφωνα με σαφείς νομικές και διαδικαστικές παραμέτρους που
καθορίζονται στην οδηγία για τις διαδικασίες ασύλου. Δεν τίθεται ζήτημα
εφαρμογής μιας γενικευμένης πολιτικής επιστροφών, κάτι που θα ήταν αντίθετο προς
τις νομικές απαιτήσεις και τα θεμελιώδη δικαιώματα των αιτούντων
άσυλο.
Επανεισδοχή των ατόμων που
δεν χρήζουν διεθνούς προστασίας: Κάθε νέος παράτυπος
μετανάστης και αιτών άσυλο που εισέρχεται στην Ελλάδα, ο οποίος διαπιστώνεται
ότι δεν χρήζει διεθνούς προστασίας, θα επιστρέφει στην Τουρκία δυνάμει της
διμερούς συμφωνίας επανεισδοχής μεταξύ Ελλάδας και
Τουρκίας.
Επιστροφή των ατόμων που
χρήζουν διεθνούς προστασίας: Σύμφωνα με τη νομοθεσία της
ΕΕ (άρθρα 35 και 38 της οδηγίας για τις διαδικασίες ασύλου), μια αίτηση ασύλου μπορεί
να κλείσει και να χαρακτηριστεί ως απαράδεκτη, εάν το συγκεκριμένο άτομο έχει
ήδη αναγνωριστεί ως πρόσφυγας ή απολαύει ήδη επαρκούς προστασίας σε μια
«πρώτη χώρα ασύλου», ή εάν έχει έρθει στην ΕΕ από μια «ασφαλή τρίτη
χώρα» η οποία μπορεί να εγγυηθεί αποτελεσματική πρόσβαση σε προστασία.
Υπάρχει μια σειρά εγγυήσεων για την προστασία των δικαιωμάτων των αιτούντων
άσυλο, όπως η εξέταση κάθε υπόθεσης χωριστά, οι προσωπικές συνεντεύξεις και το
δικαίωμα προσφυγής κατά αποφάσεων απόρριψης αίτησης.
Πρακτικές
ρυθμίσεις:
Για την εφαρμογή αυτών των διατάξεων, θα πρέπει να γίνουν τροποποιήσεις τόσο
στην ελληνική όσο και στην τουρκική εθνική νομοθεσία — στην Ελλάδα για να
διασφαλιστεί ότι η Τουρκία χαρακτηρίζεται ως «ασφαλής τρίτη χώρα» και στην
Τουρκία για να διασφαλιστεί η πρόσβαση σε αποτελεσματικές διαδικασίες χορήγησης
ασύλου για όλα τα άτομα που χρήζουν διεθνούς προστασίας. Θα πρέπει επίσης να
θεσπιστούν ταχείες επιχειρησιακές ρυθμίσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας,
συμπεριλαμβανομένης της ενίσχυσης της ικανότητας υποδοχής των ελληνικών νησιών
καθώς και της προσαρμογής των κέντρων πρώτης υποδοχής («hotspots») σε κέντρα επανεισδοχής και
χορήγησης ασύλου.
2. Πρόγραμμα επανεγκατάστασης
1:1
Για κάθε Σύριο υπήκοο που επιστρέφει από τα ελληνικά νησιά, ένας άλλος
θα επανεγκαθίσταται στην ΕΕ απευθείας από την Τουρκία. Για να λειτουργήσει το
πρόγραμμα αυτό, τα κράτη μέλη πρέπει να διαθέσουν έναν επαρκή αριθμό θέσεων
επανεγκατάστασης. Οι αναληφθείσες δεσμεύσεις που θα χρησιμοποιηθούν για τον
σκοπό αυτό θα περιλαμβάνουν τις 18.000 εναπομένουσες θέσεις από τις 22.504 θέσεις του ευρωπαϊκού προγράμματος
επανεγκατάστασης, που συμφωνήθηκαν τον Ιούλιο
του 2015, και, εφόσον χρειαστεί, τις αδιάθετες 54.000 θέσεις βάσει υφιστάμενων
αποφάσεων μετεγκατάστασης.
Το υλικοτεχνικό πλαίσιο που στηρίζει το Εθελοντικό Πρόγραμμα Εισδοχής
για Ανθρωπιστικούς Λόγους με την Τουρκία θα πρέπει να χρησιμοποιείται για τους
σκοπούς του προγράμματος επανεγκατάστασης 1:1 — με βάση την εμπειρογνωμοσύνη της UNHCR με τη στήριξη της
EASO, του Διεθνούς Οργανισμού
Μετανάστευσης (IOM) και εθνικών αξιωματικών
αρμόδιων για το άσυλο, εφόσον χρειάζεται. Μόλις το πρόγραμμα «1:1» εκπληρώσει
τον στόχο της αναχαίτισης των μεταναστευτικών ροών, θα ενεργοποιηθούν οι
εισδοχές βάσει του Εθελοντικού Προγράμματος Εισδοχής για Ανθρωπιστικούς
Λόγους, τα δε κράτη μέλη θα συνεισφέρουν σε εθελοντική
βάση.
3. Επίσπευση του χάρτη
πορείας για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων
Οι εργασίες για τον χάρτη πορείας για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων με την
Τουρκία θα επισπευσθούν – χωρίς αλλαγή των 72 προαπαιτουμένων που πρέπει να
επιτύχει η Τουρκία (35 εκ των οποίων έχουν ήδη επιτευχθεί). Για να επιτευχθεί ο στόχος
της άρσης της υποχρέωσης θεώρησης έως το τέλος Ιουνίου, η Τουρκία θα πρέπει να
εγκρίνει εγκαίρως τα μέτρα που εκκρεμούν. Υπό την προϋπόθεση ότι η Τουρκία θα
λάβει τα αναγκαία μέτρα για την εκπλήρωση των υπολοίπων απαιτήσεων, η Επιτροπή
θα υποβάλει νομοθετική πρόταση για την άρση της υποχρέωσης θεώρησης για τους
Τούρκους πολίτες στα τέλη Απριλίου 2016.
4. Επίσπευση της εκταμίευσης
κονδυλίων στο πλαίσιο της Διευκόλυνσης για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία
Τα πρώτα
έργα
στο πλαίσιο της «Διευκόλυνσης για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία» χρηματοδοτούνται
αυτή τη στιγμή, με 55 εκατ. ευρώ για την αντιμετώπιση των άμεσων αναγκών των
παιδιών των Συρίων στην Τουρκία για την πρόσβασή τους σε επίσημη εκπαίδευση, και
με 40 εκατ. ευρώ για ανθρωπιστική βοήθεια μέσω του Παγκόσμιου Επισιτιστικού
Προγράμματος. Το επόμενο βήμα για τη χρηματοδότηση περαιτέρω έργων θα απαιτήσει
την ενεργό συνεργασία των τουρκικών αρχών, ώστε η ανάλυση αναγκών να έχει
ολοκληρωθεί μέχρι τα μέσα Απριλίου.
5. Επιτάχυνση των ενταξιακών
διαπραγματεύσεων
Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη καταβάλλουν προσπάθειες για την προώθηση
των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Τουρκία. Αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε
εξέλιξη προετοιμασίες προκειμένου να σημειωθεί πρόοδος στο άνοιγμα πέντε
κεφαλαίων. Στόχος της Επιτροπής είναι να ολοκληρώσει όλα τα σχετικά
προπαρασκευαστικά έγγραφα την άνοιξη, ώστε να τα υποβάλει στο Συμβούλιο, με την
επιφύλαξη των θέσεων των κρατών μελών και του διαπραγματευτικού
πλαισίου.
6. Βελτίωση της ανθρωπιστικής
κατάστασης στη Συρία
Όπως έχει ήδη αναφερθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, η ΕΕ είναι έτοιμη να
συνεργαστεί με την Τουρκία για τη βελτίωση της ανθρωπιστικής κατάστασης στο
εσωτερικό της Συρίας, γεγονός που θα επιτρέψει στους πρόσφυγες να ζήσουν σε
ασφαλέστερες περιοχές. Για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός, έχει ιδιαίτερη σημασία
οι δεσμεύσεις, τις οποίες ανέλαβε η
Διεθνής Ομάδα Στήριξης της Συρίας στις 11-12 Φεβρουαρίου στο Μόναχο, να
υλοποιηθούν τάχιστα και πλήρως από όλα τα μέρη.
Ιστορικό
Στις 15 Οκτωβρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέληξε σε προσωρινή
συμφωνία με την Τουρκία για ένα Κοινό Σχέδιο Δράσης με στόχο να ενταθεί η
συνεργασία τους για τη διαχείριση της μετανάστευσης με συντονισμένες προσπάθειες
αντιμετώπισης της προσφυγικής κρίσης. Το σχέδιο αυτό ενεργοποιήθηκε στη
σύνοδο ΕΕ-Τουρκίας της 29ης Νοεμβρίου 2015.
Το σχέδιο καθορίζει μια σειρά από δράσεις συνεργασίας, οι οποίες πρέπει
να υλοποιηθούν επειγόντως από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Δημοκρατία της
Τουρκίας, με στόχο τη συντονισμένη αντιμετώπιση των κοινών προκλήσεων και τη
συμπλήρωση των προσπαθειών που καταβάλλει η Τουρκία για να διαχειριστεί τον
μεγάλο αριθμό ατόμων που χρήζουν προστασίας στη χώρα αυτή. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή
Ένωση —τα θεσμικά όργανα και τα κράτη μέλη της — δεσμεύθηκαν να ενισχύσουν την
πολιτική συνεργασία με την Τουρκία, παρέχοντάς της σημαντική οικονομική στήριξη,
επισπεύδοντας την υλοποίηση του χάρτη πορείας για την ελευθέρωση των θεωρήσεων
και επανενεργοποιώντας τη διαδικασία προσχώρησης της
Τουρκίας.
Μετά τη συνάντηση με τον πρωθυπουργό της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου,
στις 7 Mαρτίου 2016, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ εξέφρασαν την ικανοποίησή
τους για τις πρόσθετες προτάσεις που υπέβαλε η Τουρκία για την αντιμετώπιση του
μεταναστευτικού.
Περισσότερες
πληροφορίες
Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Συμβούλιο: Επόμενα
επιχειρησιακά στάδια της συνεργασίας ΕΕ-Τουρκίας στον τομέα της
μετανάστευσης
Οδηγία σχετικά με κοινές διαδικασίες για τη χορήγηση και ανάκληση του
καθεστώτος διεθνούς προστασίας (οδηγία για τις διαδικασίες ασύλου) Ευρωπαϊκό Θεματολόγιο για τη Μετανάστευση
